دين و اخلاق؛ دو عنصر تفكيك ناپذير
دين اسلام تنها مجموعه‌اي از باورها و تكاليف عبادي نيست، بلكه در كنار دعوت به يكتاپرستي و ايمان به انبياء و امامان راستين و قيامت و در كنار واجبات عبادي، اساس تعاليم و برنامه‌هاي خود را بر پايه فضايل اخلاقي استوار ساخته است.
دامنه تعاليم و سفارش‌هاي دين درباره اخلاق و فضيلت، بيش از آن است كه در چند صفحه بتوان فهرست آنها را تدوين كرد، ولي مي‌توان به عنوان نمونه مواردي از احاديث حضرت رضا(ع) را در زمينه توصيه‌هاي اخلاقي و اجتماعي يادآور شد.
آن حضرت در بياني بسيار زيبا و شكوهمند نشان داده است كه چگونه حقوق الهي با حقوق انساني در نظام تفكر ديني به هم پيوسته است و چگونه عبوديت و بندگي به درگاه خدا از فضيلت و اخلاق در ميان بندگان خدا جدايي نمي‌پذيرد.
علي ابن موسي(ع) مي‌فرمايد: «خداوند متعال سه وظيفه ديني را با سه موضوع ـ اجتماعي ـ همراه ساخته است:
1ـ نماز را ـ كه موضوعي عبادي است ـ به همراه زكات ـ كه خدمتي اجتماعي است ـ فرمان داده است. پس كسي كه نماز به جا آورد، ولي زكات ندهد، نمازش پذيرفته نيست.
2ـ شكرگزاري در برابر خالق را با شكرگزاري براي پدر و مادر قرين ساخته است. پس كسي كه سپاسگزار پدر و مادر نباشد، شكر خدا به جا نياورده است.
3ـ تقواي الهي را همراه با صله رحم فرمان داده است. كسي كه ارتباط با خويشاوندان را بگسلد، تقواي الهي را رعايت نكرده است.
مؤمن؛ به دور از مكر و خيانت
امام علي ابن موسي(ع) مي‌فرمايد كه: رسول خدا فرمود: «كسي كه مسلمان باشد، مكر و خدعه نمي‌كند. از جبرئيل شنيدم كه مي‌گفت: فرجام مكر و خدعه، آتش است. از ما نيست كسي كه با مسلماني غش كند، از ما نيست كسي كه بر مسلماني خيانت روا دارد.»
صداقت و امانتداري
امام علي ابن موسي مي‌فرمايد كه: رسول خدا فرمود: «وقتي مي‌خواهيد حقيقت ايمان افراد را بشناسيد، به زيادي نماز و روزه و حج و كارها و خدمات اجتماعي و مناجات شبانه آنها ننگريد، بلكه به صداقت و راستگويي و امانتداري آنان بنگريد.»
برخورد همسان با توانمند و تهيدست
امام علي ابن موسي(ع) مي‌فرمايد: «كسي كه با مسلماني تهيدست روبرو شود و سلام و احوالپرسي وي با او برخلاف سلامي باشد كه با توانمندان و ثروتمندان دارد، خدا را در قيامت خشمگين خواهد يافت.»
اهتمام به امور مسلمانان
مؤمن اصولاً در جامعه اسلامي نمي‌تواند نسبت به شرايط اجتماعي و نيازها و ضرورت‌هاي زندگي ديگر مسلمانان بي‌تفاوت باشد.
امام رضا(ع) مي‌فرمايد: «كسي كه روز را آغاز كند، ولي در انديشه امور مسلمانان نباشد و براي رفع مشكلات آنان اهتمام نداشته باشد، از جمله مسلمانان نيست.»
ياري و امداد ضعيفان
حضرت رضا(ع) مي‌فرمايد: «برترين صدقه و انفاق در راه خداوند، امداد و ياري ضعيفان است.»
امام در اين بيان، با توسعه موضوع صدقه، نشان داده‌اند كه صدقه به عنوان يك حركت انساني و الهي، در محدوده كمك‌هاي مالي و اقتصادي خلاصه نمي‌شود، بلكه هر نوع امداد و ياري رساندن اجتماعي مي‌تواند براي خدا باشد و عنوان صدقه را پيدا كند.
محبت به مردم
امام رضا(ع) مي‌فرمايد: «محبت به مردم و اظهار دوستي نسبت به ايشان، نيمي از عقل است.»
شايسته است در اين حديث، به اين نكت توجه شود كه در نگاه دين و رهبران الهي، تنها مؤمنان و مسلمانان نيستند كه سزاوار لطف و محبتند، بلكه در بينش ديني، همه انسانها و بندگان خدا بايد از پرتو محبت اجتماعي برخوردار شوند. علاوه بر اين، نقش سازنده و مؤثر اين محبت و مودت اجتماعي و فراگير، تا آنجاست كه اگر همه‌ي تدابير عقلي انسان را براي تنظيم صحيح روابط اجتماعي به دو بخش تقسيم كنيم، يك بخش آن، محبت ورزي است و بخش ديگر آن همه تدابير بايسته ديگر است و اين نشانه‌ي تأثير مهم محبت است.
اندوه‌زدايي از قلب‌ها
امام رضا(ع) مي‌فرمايد: «آن كس كه اندوهي از قلب و چهره انسان مؤمني بزدايد، خداوند در روز رستاخيز، اندوه از قلبش بزدايد.»
ارتباط با خويشاوندان
در مجموعه رهنمودهاي اجتماعي اسلام، خدمت به خويشاوندان و محبت به آنان از اولويت برخوردار است. چه بسا علت، اين باشد كه اگر همه انسانها نسبت به اطرافيان و نزديكانشان رسيدگي و مراقبت داشته باشند، به طور طبيعي، هيچ فردي در جامعه اسلامي از نگاه محبت و رسيدگي اجتماعي، محروم نخواهد ماند.
موضوع «صله رحم» و تأكيد بر آن در نظام اخلاقي دين، در حقيقت يك ابتكار شگرف اجتماعي ـ رواني است كه هيچ برنامه و تدبير ديگري نمي‌تواند جايگزين آن باشد.
امام رضا مي‌فرمايد: «كسي كه دوست دارد روزگار درازتري در دنيا زندگي كند و روزي‌اش فراوان‌تر گردد، صله رحم كند و به خويشاوندانش رسيدگي نمايد.»
يعني، صله رحم به عنوان يك حركت انساني ـ ديني نه تنها از ثواب معنوي برخوردار است كه داراي آثار مادي و دنيوي نيز هست.
مهرباني با خانواده
امام رضا(ع) مي‌فرمايد: «كسي ايمانش برتر و بهتر از ديگران است كه اخلاقش نيكوتر و نسبت به خانواده‌اش مهربان‌تر باشد.»
در بياني ديگر، حضرت رضا(ع) مي‌فرمايد: «در يكي از روزها، مردي از علي بن ابي‌طالب دعوت كرده تا آن حضرت به منزل او برود. حضرت علي به آن مرد فرمود به سه شرط، دعوت تو را پاسخ خواهم گفت:
1ـ براي تدارك ميهماني، چيزي از خارج منزل تهيه نكني (بر اقتصاد خانواده‌ات، خرجي را تحميل ننمايي.)
2ـ در منزل هر چه داري، ما را به همان مهمان كني (با خود نينديشي كه بايد بهترين‌ها را براي ما فراهم نمايي.)
3ـ همسر و خانواده‌ات را براي ميزباني از ما به زحمت نيندازي.»
ايجاد رفاه در خانواده
امام رضا(ع) مي‌فرمايد: «سزاوار است كه مرد خانواده، براي همسر و فرزندان و كساني كه تحت سرپرستي او هستند، رفاه و گشايش پديد آورد، تا اين كه آرزومند پايداريش باشند نه منتظر مرگش!»
اقتصاد و برنامه‌ريزي در زندگي
امام رضا(ع) مي‌فرمايد: «هيچ انساني به حقيقت ايمان ره نمي‌يابد مگر در پرتو سه خصلت: شناخت و ژرف‌نگري در دين، و برنامه‌ريزي صحيح در ادامه زندگي، و شكيبايي بر سختي‌ها.»
آراستگي در زندگي اجتماعي
امام علي ابن موسي(ع) مي‌فرمايد: «از جمله اخلاق انبياي الهي، نظافت و پاكيزگي است.»
يكي از روايتگران احاديث به نام ابي عباد مي‌گويد: حضرت رضا در تابستان روي حصير مي‌نشست و در زمستان روي نمد و آن حضرت پيراهن زبر و خشن مي‌پوشيد، مگر زماني كه از منزل بيرون مي‌آمد و در برابر مردم قرار مي‌گرفت، زيرا در اين‌گونه موارد، لباس نيكو مي‌پوشيد و خود را براي مردم آراسته مي‌نمود.
نظرات شما عزیزان:
برچسب‌ها:
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
